13 Φεβρουαρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου

 «Κάθε μέρα η ανθρωπότητα αναδεικνύεται πιο νικηφόρα στην πάλη της με το χώρο και το χρόνο» Guglielmo Marconi

Το 1895, ο Iταλός εφευρέτης Μαρκόνι (Marchese Guglielmo Marconi, 1874-1937) κατόρθωσε να μεταδώσει ηχητικά σήματα Μορς μέσω ερτζιανών κυμάτων.

Οι επιτυχίες του Μαρκόνι [φωτο πάνω] και άλλων ερευνητών, όπως του Reginald Fessenden και του Lee de Forest, καθόρισαν την έναρξη εξάπλωσης του ραδιοφώνου, ενός από τα πιο ισχυρά ως σήμερα Μέσου Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ).

Τεχνολογικά, η ραδιοφωνία αποτελεί πρακτική εφαρμογή της εφεύρεσης των ηλεκτρονικών λυχνιών. Συνίσταται στη μετάδοση μουσικής και λόγου σε μεγάλες αποστάσεις, χωρίς τη μεσολάβηση αγωγών, αλλά με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, και στη λήψη τους από ειδικούς δέκτες.

Τα Χριστούγεννα του 1906, ο Fessenden μετέδωσε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ φωνή και μουσική  μέσω ραδιοκυμάτων.  Ο de Forest  ήταν αυτός που εφηύρε την ηλεκτρονική λυχνία, η οποία ήταν η μόνη μορφή ραδιοφώνου για τα επόμενα 50-60 χρόνια. Μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ραδιόφωνο παρέμενε ένα ερασιτεχνικό μέσο και σίγουρα όχι ένα διαδεδομένο ευρέως ΜΜΕ. To 1920 λειτούργησε ο πρώτος εμπορικός ραδιοφωνικός σταθμός, ο K.D.K.A. (1020 kHz), ιδιοκτησίας της εταιρείας Westinghouse Electric Corporation, στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ.

Το 1926 κυκλοφόρησε στην αγορά ραδιοφωνικός δέκτης αρκετά εύχρηστος και ποιοτικός, οπότε άρχισε να κατακτά ευρείες μάζες κοινού, ενώ σύντομα δημιουργείται σχετικό νομοθετικό πλαίσιο για την οργάνωση των ραδιοφωνικών σταθμών και των συχνοτήτων εκπομπής. Μετά το 1930, εδραιώνεται το ραδιόφωνο ως ΜΜΕ, μέσω ενός οργανωμένου δικτύου κρατικών και ιδιωτικών σταθμών σε ΗΠΑ και Ευρώπη.  Το ραδιόφωνο ως μέσο θα διαδραματίσει ένα σημαντικό ενημερωτικό ρόλο κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σήμερα το ραδιόφωνο παραμένει ένα από τα ισχυρότερα μέσα επικοινωνίας, ως προς την επιρροή στο κοινό, παράλληλα με την τηλεόραση και το διαδίκτυο. Είναι φθηνό, πολύτιμο, προσβάσιμο παντού. Η επονομαζόμενη «κουλτούρα του ραδιοφώνου», σε ειδησεογραφικό/ενημερωτικό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και ψυχαγωγικό επίπεδο, έχει φανατικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο, είτε στο σπίτι, είτε στο γραφείο, είτε μέσα στο αυτοκίνητο, είτε σε ειρήνη είτε σε εμπόλεμες περιοχές. Το συμβατικό ραδιόφωνο περιλαμβάνει δύο κατηγορίες τρόπου μετάδοσης, τα AM (διαμόρφωση κατά πλάτος) και τα FM (διαμόρφωση κατά συχνότητα). Το σύγχρονο διαδικτυακό ραδιόφωνο εκπέμπει «stream audio» (‘φορτώνεται’ το αρχείο σε πραγματικό χρόνο και ακούγεται ο ήχος «ζωντανά», τη στιγμή που παίζει), ενώ υπάρχει και η υπηρεσία του podcasting, δηλαδή διαδικτυακής φόρτωσης ψηφιακών αρχείων και επιλογής τους από τους χρήστες όποτε επιθυμούν.

Το μέλλον – Προς τη σύγκλιση και δικτύωση όλων των μέσων

Ο Γερµανός ιστορικός και θεωρητικός των ΜΜΕ (λογοτεχνία, ποίηση, γραμμόφωνο, κινηµατογράφος, υπολογιστής κ.ά.) Φρίντριχ Κίτλερ (Friedrich Kittler, 1943-2011) διέβλεψε, στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ότι στο μέλλον «οι άνθρωποι θα είναι συνδεδεμένοι με ένα κανάλι πληροφοριών κατάλληλο για όλα τα μέσα – πράγμα που θα συμβεί για πρώτη φορά στην ιστορία ή που θα σημάνει το τέλος της.  Αυτό θα γίνει όταν μπουν στο σπίτι του καθενός διαμέσου δικτύων οπτικών ινών ταινίες και μουσικές, συνδιαλέξεις και κείμενα, όταν θα συγχωνευτούν τα χωριστά έως τώρα μέσα της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου, του τηλεφώνου και του ταχυδρομείου, όταν θα τυποποιηθούν με βάση τις συχνότητες μετάδοσης δεδομένων και τον ψηφιακό τους μορφότυπο» (Γραµµόφωνο,  κινηµατογράφος, γραφοµηχανή, 1986, στα ελληνικά εκδ. Νήσος, 2005, επιστημ. επιμέλεια και επίμετρο Διονύσης Καββαθάς).

Από τα μεσαία και τα βραχέα κύματα, μέχρι το δορυφορικό και διαδικτυακό ραδιόφωνο, έχει διανυθεί μία μακρά πορεία. Η διάδοση των podcasts, όπως η διαδικτυακή τηλεόραση, συνιστά μία από τις ισχυρές ενδείξεις σύγκλισης και δικτύωσης των μέσων με σκοπό την ενημέρωση και την ψυχαγωγία «on demand», δηλαδή σύμφωνα με τη βούληση των χρηστών της παγκόσμιας διαδικτυακής κοινότητας, σε μία ολοένα πιο επιτυχημένη απόπειρα να δαμαστεί ο χώρος και ο χρόνος, που είχε προβλέψει ο Μαρκόνι.

Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ραδιοφώνου

Η Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου καθιερώθηκε από την UNESCO στις 29 Σεπτεμβρίου 2011, έπειτα από πρόταση της Ισπανικής Ακαδημίας Ραδιοφώνου. Η UNESCO επέλεξε τη συγκεκριμένη μέρα, καθώς ήταν 13 Φεβρουαρίου του 1946 όταν πρωτολειτούργησε ραδιόφωνο του ΟΗΕ.