Πρωτομαγιά, η γιορτή των λουλουδιών

Σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη, στο Μάιο συνυπάρχουν η αναγέννηση και ο θάνατος, το καλό και το κακό, ιδιότητες που συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά...! 

Γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια), της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, τροφός και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και ήταν αφιερωμένος ο μήνας. 

Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος του Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα (ο μήνας κατά τον οποίο ο ήλιος καίει, θερμαίνει τη γη). Ήδη από την αρχαία Ρώμη, η αρχή του μήνα σηματοδοτούνταν από τον εορτασμό της Αγαθής Θεάς, ενώ σε όλη τη διάρκειά του τελούνταν γιορτές συνδεδεμένες με την ευφορία των αγρών. 

Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη: συνυπάρχει σ'  αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος. Όλες αυτές οι ιδιότητες συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά. 

Ο εορτασμός της τελικής νίκης της καλοκαιρίας επί του χειμώνα (και κατ'Α αναλογία της κατίσχυσης της ζωής επί του θανάτου) έχει μακρότατη παράδοση, με ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές που αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των αγρών και, κατ' επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων. 

Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Aπό τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, όταν έφθασε στην Eλλάδα το ρόδο μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού: 

«Pόδον, άνθος των ερώτων  αναμίξωμεν τω Bάκχω ρόδον, ωραίον άνθος ενθέντες τοις κροτάφοις  ευθυμήσωμεν εν τούτοις».

Η γιορτή όμως της άνοιξης, η αρχαία «Πρωτομαγιά», πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Από τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων. Ιδρύθηκε πρώτα στην Αθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Ελλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή. 

Στα Ανθεστήρια της Ελλάδας «ανασταινόταν» ο Ευάνθης θεός -επίθετο του Διόνυσου. Από την εποχή αυτή πηγάζει και ένα δρώμενο της Πρωτομαγιάς των νεότερων χρόνων, το οποίο ονομαζόταν «ανάσταση του Μαγιόπουλου». Ένας έφηβος υποδυόταν στα ξέφωτα του δάσους τον «πεθαμένο», Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον «κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό», μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση. 

Η χαρά των Ελλήνων για την αναγέννηση της Φύσης εκφραζόταν μέσα από γιορτές όπως τα Ανθεσφόρια, τα Ηροσάνθεια, τα Χλόεια, τα Θαλήσια και τέλος τα περίφημα Διονύσια –οπότε γινόταν και οι δραματικοί αγώνες .

Αργότερα, με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική έννοια της Πρωτομαγιάς χάθηκε και τα έθιμα επιβίωσαν απλώς ως λαϊκές γιορτές στις οποίες συμπεριλαμβάνονται περιφορά δέντρων, πράσινων κλαδιών ή στεφάνων με λουλούδια, ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, χορός γύρω από ένα δέντρο ή ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι. Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες γιορτές που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών.